นายชวน หลีกภัย เกิดเมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม 2481 ที่บ้านท้ายพรุ อำเภอเมือง จังหวัดตรัง เป็นบุตรคนที่ 3 ในจำนวน 9 คน ของนายนิยม และนางถ้วน หลีกภัย นายนิยมรับราชการครูที่โรงเรียนวัดควนวิเศษ ส่วนนางถ้วนเดิมเป็นชาวสวนยาง ภายหลังมาเป็นแม่ค้า
นายชวนเริ่มการศึกษาชั้นประถมที่โรงเรียนวัดควนวิเศษ เข้าเรียนต่อชั้นมัธยมที่โรงเรียนมัธยมวัดควน-วิเศษ แล้วไปจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ที่โรงเรียนตรังวิทยา สอบได้ทุนเรียนครูที่กรุงเทพฯ แต่ก็สละทุนเพื่อจะเรียนทางด้านศิลปะที่โรงเรียนศิลปศึกษา เตรียมมหาวิทยาลัยศิลปากร ภายหลังสอบเทียบชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ 8 ได้ จึงไปเรียนทางกฏหมายที่คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ แต่ยังเรียนที่โรงเรียนศิลปศึกษาควบคู่ไปจนจบ
ขณะเรียนหนังสือ นายชวนอาศัยอยู่ที่วัดอมรินทราราม บางกอกน้อย จนจบการศึกษาธรรมศาสตร์บัณฑิตใน พ.ศ. 2505 จากนั้นได้ร่วมกับเพื่อนตั้งสำนักงานทนายความพร้อมกับเรียนต่อจนจบเนติบัณฑิตไทย สมัยที่ 17
นายชวนมีเจตนาแน่วแน่ที่จะก้าวสู่เส้นทางการเมือง ดังนั้นเมื่อมีการเลือกตั้งใน พ.ศ. 2512 นายชวน จึงสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดตรังในนามพรรคประชาธิปัตย์ ซึ่งได้รับเลือกตั้งด้วยคะแนนเสียงท่วมท้น
ในการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 2 นายชวนได้รับตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงยุติธรรม และรับตำแหน่งรัฐมนตรีมาทุกสมัยที่พรรคประชาธิปัตย์เป็นรัฐบาล ต่อมาได้เป็นประธานสภาผู้แทนราษฎรและรองนายกรัฐมนตรีตามลำดับ เมื่อถึง พ.ศ. 2534 ได้รับเลือกเป็นหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์
พ.ศ. 2535 เมื่อมีการเลือกตั้ง พรรคประชาธิปัตย์มีผู้ได้รับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมากที่สุด จึงได้จัดตั้งรัฐบาล นายชวน หลีกภัย เข้าสู่ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนที่ 20 เมื่อวันที่ 20 กันยายน 2535 และพ้นจากตำแหน่งด้วยการยุบสภาเมื่อ พ.ศ. 2538 การเลือกตั้งครั้งต่อมาพรรคอื่นได้เป็นรัฐบาล นายชวนจึงเป็นผู้นำฝ่ายค้านมา 2 สมัย เมื่อเกิดวิกฤตเศรษฐกิจใน พ.ศ. 2540 พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ นายกรัฐมนตรี ลาออก สภาผู้แทนราษฎรเสนอชื่อนายชวน หลีกภัย เป็นนายกรัฐมนตรี และได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งในวันที่ 9 พฤศจิกายน 2540 นับเป็นวาระที่ 2 ของการดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และได้ดำเนินการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจจนฟื้นตัวเป็นลำดับ ในครั้งนี้นายชวน หลีกภัย ได้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมด้วย
นายชวน หลีกภัย ครบวาระการดำรงตำแหน่งในปลายปี 2543 การเลือกตั้งครั้งต่อมาพรรคประชาธิปัตย์ไม่ได้เป็นรัฐบาล นายชวนเป็นผู้นำฝ่ายค้านจนครบวาระในตำแหน่งหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์สมัยที่ 3 แล้วได้ขอยุติบทบาทหัวหน้าพรรค ทางพรรคจึงแต่งตั้งให้เป็นประธานสภาที่ปรึกษาพรรค ส่วนบทบาทในการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรนั้นยังคงลงเลือกตั้งและได้รับเลือกมาทุกสมัย จนได้ชื่อว่าเป็นนักการเมืองอาชีพ และได้รับการยอมรับว่าเป็นนักการเมืองใจซื่อมือสะอาดตลอดมา
นอกจากงานด้านการเมืองแล้วนายชวนยังมีความเป็นศิลปินอยู่ในตัว มีฝีมือในการวาดภาพลายเส้น ซึ่งมีผลงานนับได้หลายร้อยชิ้น เคยมีผู้ขอไปจัดแสดงทั้งในประเทศและต่างประเทศ ส่วนผลงานด้านการเขียนก็มีเรื่องสั้นรวมเล่มในชื่อ “เย็นลมป่า” ซึ่งตีพิมพ์มาแล้วหลายครั้ง
