ที่ตั้ง
ตำบลเขานิเวศน์ อำเภอเมืองระนอง
ละติจูดที่ 9°58′12″ เหนือ ลองจิจูดที่ 98°38′24″ ตะวันออก
เริ่มต้นจากถนนเรืองราษฎร์ ตรงไปทางสะพานคอซู้เจียง ระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร กำแพงจะอยู่ทางซ้ายมือ
ประวัติและความสำคัญ
พระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี (คอซิมก๊อง) ผู้ว่าราชการเมืองระนอง พ.ศ. 2420 – 2433 สร้างจวนใหม่เป็นที่พักประมาณ พ.ศ. 2420 หลังจากการก่อจลาจลของกรรมกรจีนไม่นานนัก มีกำแพงทำด้วยอิฐสอปูน ความสูงประมาณ 3.50 เมตร ความหนาประมาณ 50 เซนติเมตร ฐานทำด้วยอิฐธรรมชาติ สูงประมาณ 60 เซนติเมตร และหนาประมาณ 60 เซนติเมตร แนวกำแพงมีความยาวทั้งหมด 954 เมตร แต่ปัจจุบันเหลือแนวให้เห็นเพียง 722 เมตร มีประตูทางเข้าอยู่ทางด้านทิศตะวันออก เนื้อที่ภายในประมาณ 33 ไร่เศษ เดิมบริเวณประตูด้านหน้ามีเรือนหอรบขนาดใหญ่ทำด้วยไม้ ปัจจุบันไม่มีแล้ว มุมกำแพงด้านทิศเหนือติดกับมุมด้านทิศตะวันออกมีป้อมขนาดเล็กอยู่ 1 ป้อม อดีตอาจใช้เป็นที่รักษาการณ์ของยาม จวนนี้มักเรียกกันว่า “ในค่าย” คงจะเป็นเพราะมีกำแพงล้อมรอบ
เมื่อคราวรัชกาลที่ 5 เสด็จฯ มีพระราชนิพนธ์ไว้ว่า “…ประตูข้างหน้าทำเป็นหอรบเท่าเรือนหลังโต ๆ … กำแพงทำแน่นหนาสูงราว 10 ศอก ข้างในก่อว่างเป็นช่องปืนไว้ เอาอิฐบังแผ่นเดียว ถ้ามีการอะไรกระทุ้งอิฐออกเสียเป็นช่องปืน เพราะคร้ามพวกที่จะเข้ากงสีกัน…” พวกที่จะเข้ากงสีในที่นี้หมายถึงพวกจีนที่ก่อการจลาจล กำแพงจวนเจ้าเมืองแห่งนี้นับเป็นหลักฐานที่สะท้อนถึงเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์สำคัญของเมืองระนอง
กรมศิลปากรขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานตามประกาศวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2539
ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเล่มที่ 113 ตอนพิเศษ 503 วันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2539
